Ντιντερό, ο διαφωτιστής

.. Γιος ενός σιδερά από την πόλη Langres, διδάχθηκε από Ιησουίτες κληρικούς και σπούδασε στη Σορβόνη, από όπου απεφοίτησε το 1732 ως νομικός. Ο Ντιντερό έχασε όμως το ενδιαφέρον του για το νομικό επάγγελμα και προτίμησε να ασχοληθεί με γλώσσες, λογοτεχνία, φιλοσοφία και μαθηματικά. 

Στα μέσα της δεκαετίας του 1740 ξεκινάει ένα ταπεινό εκδοτικό εγχείρημα που αποσκοπούσε στη μετάφραση του αγγλικού έργου «Cyclopaedia». Επειδή οι πρώτοι επιμελητές δεν έδειξαν το αναμενόμενο ενδιαφέρον, αποτάθηκε ο εκδότης στους Ντιντερό και Ντ' Αλαμπέρ. Ο Ντιντερό αναλαμβάνει το 1747 επιμελητής του έργου και μετατρέπει τη «μετάφραση» σε ένα τελείως καινούργιο έργο με τίτλο «Εγκυκλοπαίδεια» ή «Λογικό λεξικό των επιστημών των επιστημών, των τεχνών και των επαγγελμάτων», το οποίο αποτέλεσε το σημαντικότερο έργο της εποχής του Διαφωτισμού, με τεράστια σημασία στην παιδεία των μελών της αστικής τάξης εκείνης της εποχής. Αυτή η προσπάθεια κράτησε μέχρι το 1766, οπότε εκδόθηκαν οι 17 τόμοι της Εγκυκλοπαίδειας (ο πρώτος κυκλοφόρησε το 1751). Μέχρι το 1772 κυκλοφόρησαν και 11 τόμοι με χαρακτικά. 

Ο Ντιντερό αναδείχθηκε έτσι σε επιφανή φιλόλογο, φιλόσοφο και συγγραφέα. Σε όλα τα έργα του διέδιδε το πνεύμα του Διαφωτισμού, άθεος και υλιστής ο ίδιος, ενάντια στη δεισιδαιμονία και τη θρησκοληψία. Μαζί με τον Βολταίρο  και τον Ρουσώ θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Γάλλους συγγραφείς του 18ου αιώνα. 

Τα μυθιστορήματά του διαβάζονται ακόμα και τον 21ο αιώνα. Έγραψε ακόμα θεατρικά έργα και κριτικές εργασίες. 

Το έτος 1749 κλείστηκε ο Ντιντερό στις φυλακές του πύργου της Βενσέν, μόλις κυκλοφόρησε το βιβλίο του «Επιστολή των τυφλών προς χρήση όσων βλέπουν», όπου διακωμωδούνται οι θρησκευτικές ιδεοληψίες για το θεό και τον κόσμο. Απολύθηκε από τις φυλακές, αφού δέχτηκε ως δικά του διάφορα φυλλάδια και βιβλία με αντιεκκλησιαστικό περιεχόμενο, τα οποία είχαν κυκλοφορήσει ανώνυμα και αφού υποσχέθηκε ότι δεν θα θέσει τίποτα σε κυκλοφορία, πριν το παραδώσει για έλεγχο στην κρατική υπηρεσία λογοκρισίας. Πραγματικός λόγος της απελευθέρωσής του ήταν όμως η παρέμβαση του εκδότη της «Εγκυκλοπαίδειας», ο οποίος θα καταστρεφόταν οικονομικά χωρίς τον δραστήριο επιμελητή. Οι οικονομικοί κύκλοι της εποχής είχαν αρχίσει να εγκαταλείπουν το άρμα της Εκκλησίας και να ποντάρουν στα άλογα της προόδου. 

Η τσαρίνα Αικατερίνη της Ρωσίας κάλεσε τον Ντιντερό να υποβάλει προτάσεις για το εκπαιδευτικό σύστημα της Ρωσίας και γι' αυτό ο μεγάλος Διαφωτιστής έμεινε στην Πετρούπολη στο διάστημα 1773-74. Στα ύστερα δημοσιεύματά του ασχολήθηκε επίσης με πολιτικά ζητήματα και θεωρείται από τους πνευματικούς πατέρες της επερχόμενης (γαλλικής) επανάστασης.